Του Χρήστου Μιχάλαρου
Η εικόνα σε σχέση με τα επαγγέλματα τα οποία θα κυριαρχήσουν στο μέλλον είναι πιο θολή από ποτέ. Εξάλλου, η ερώτηση είναι εξ ορισμού λανθασμένη. Το μέλλον δεν ανήκει σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα, αλλά σε «δεξιότητες», οι οποίες ανοίγουν, όχι έναν, αλλά πολλαπλούς δρόμους.
Ως εκ τούτου, μια σειρά από λόγους κάνουν την επιλογή σπουδών και προσανατολισμού μια πολύ δύσκολη υπόθεση, τόσο για τους μαθητές και υποψήφιους επαγγελματίες όσο και για τους γονείς τους. Επιπλέον, στη μέγγενη των αποφάσεων μοιραία μπαίνουν και οι νέοι επαγγελματίες, οι οποίοι προγραμματίζουν να αναβαθμίσουν τις δεξιότητες και το βιογραφικό τους για ένα καλύτερο μέλλον.
Από τα επαγγέλματα στις δεξιότητες
Κοινός τόπος όλων των εκτιμήσεων είναι η αλλαγή προσέγγισης στη συμβουλευτική, καθώς μια σειρά από λόγους έχουν μετατοπίσει την προσέγγιση από το «επάγγελμα» στη «δεξιότητα», καθώς από τη μια η εξέλιξη της τεχνολογίας και της κοινωνίας τρέχει γρηγορότερα από την ικανότητά μας στην πρόβλεψη και από την άλλη υπάρχει η βεβαιότητα ότι αρκετά από τα επαγγέλματα του σήμερα, αύριο θα έχουν εξαφανιστεί. Αν προσθέσει κανείς και τη συνεχή αντικατάσταση των εργατικών χεριών από αυτοματοποιημένα συστήματα και μηχανές, τότε ο ορίζοντας γίνεται ακόμα πιο θολός.
Διαβάστε επίσης: Άνοιξαν θέσεις στο Τμήμα Δασών - Μισθοί έως €53.637 το χρόνο
Η δυσκολία του εγχειρήματος εκτοξεύεται όταν καλούνται να πάρουν αποφάσεις όσοι γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και εξελίχθηκαν επαγγελματικά με βάση τη λεγόμενη «εξασφάλιση», δηλαδή την επιλογή επαγγέλματος που θα προσέφερε έναν παχυλό σταθερό μηνιαίο μισθό εφ’ όρου ζωής, θέτοντας σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα κάθε διαφορετική παράμετρο, όπως η αυτοπραγμάτωση μέσα από την εργασία.
Εξάλλου, το αφήγημα της κραταιάς μεσαίας τάξης στην κυπριακή κοινωνία, όπως αυτή διαμορφώθηκε από την ανεξαρτησία του 1960 και εντεύθεν, δεν άφηνε ιδιαίτερα περιθώρια για ριζοσπαστικές προσεγγίσεις. Ασφαλώς και οι εξαιρέσεις υπήρξαν, ωστόσο ο κανόνας έμοιαζε να αυτοεπιβεβαιώνεται χωρίς περιστροφές. Κι όλο αυτό μέχρι το ξέσπασμα της λεγόμενης «4ης βιομηχανικής επανάστασης» και των νέων δρόμων που ανοίχτηκαν, σε παγκόσμιο αλλά και τοπικό επίπεδο.
Τα κριτήρια έχουν αλλάξει
Μιλώντας στο Economy Today, ο σύμβουλος σπουδών Νίκος Χρυσοστόμου εξηγεί ότι, τόσο στην Κύπρο όσο και παγκοσμίως, τα κριτήρια έχουν αλλάξει.
«Η λογική τού να επιλέγει κανείς επάγγελμα με βάση τα χρήματα και την αποκατάσταση και όχι με το τι τον ενδιαφέρει, πηγάζει περισσότερο από τους γονείς. Θεωρούν ότι έχουν μια μαγική φόρμουλα για ένα εγγυημένο αποτέλεσμα. Πλέον δεν ρωτάμε ποια είναι τα επαγγέλματα του μέλλοντος, αλλά ανεξαρτήτως της οικονομικής δυνατότητας της οικογένειας, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για κάποιον να σπουδάσει. Πρώτο μέλημα θα πρέπει να είναι να ανακαλύψουμε ποια είναι τα ενδιαφέροντα και οι δυνατότητές του σήμερα. Και λέω σήμερα επειδή αναπτυσσόμαστε συνεχώς», σημειώνει και προσθέτει ότι όταν ο ίδιος καλείται να συμβουλεύσει ένα παιδί σε σχέση με τον επαγγελματικό του προσανατολισμό, προσεγγίζει το θέμα διά της εις άτοπον απαγωγής προκειμένου να καταλήξει σε μια ομάδα «πιθανών σπουδών», καταλήγοντας σε μια βραχεία λίστα.
Η ανεξαρτησία διδάσκει
Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλά παιδιά έχουν διάφορα ταλέντα, ενώ επικρατεί σύγχυση σε σχέση με τις υπερβολικά πολλές πληροφορίες και απόψεις που δέχονται από γνωστούς και συγγενείς, με αποτέλεσμα ούτε το παιδί ούτε ο γονιός να ξέρουν από πού να ξεκινήσουν.
Στις μέρες μας, μεγάλοι οργανισμοί δεν προσλαμβάνουν κάποιον βάσει του αντικειμένου των σπουδών του. «Εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι να υπάρχει μια ακαδημαϊκή εμπειρία και αναλόγως με τη θέση που καλείται να πληρώσει, υπάρχει ενδιαφέρον και για κάποιο μεταπτυχιακό. Επιπλέον, τους ενδιαφέρουν πολύ τα λεγόμενα “soft skills”, δηλαδή κατά πόσον γνωρίζει τα ταλέντα του –τα οποία έχουν έμμεση και όχι απαραιτήτως άμεση σχέση με το αντικείμενο εργασίας– και έχει τη δυνατότητα να τα διαχειρίζεται. Η επικοινωνία, η οργάνωση, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική νοημοσύνη, η κρίση και η λήψη αποφάσεων είναι δεξιότητες που δεν διδάσκονται στο πανεπιστήμιο, αλλά ταλέντα τα οποία καλλιεργούνται καθ’ οδόν. Η μόνη ευκαιρία για να ανακαλύψει κανείς αυτά τα ταλέντα είναι να φύγει από το σπίτι», τονίζει ο κ. Χρυσοστόμου.
Οι δεξιότητες δείχνουν τον δρόμο
Ποιες όμως είναι οι δεξιότητες; Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου πρωτεύοντα ρόλο έπαιζε η γνώση, η σύγχρονη εποχή αντιστρέφει την πυραμίδα. Η γνώση πλέον είναι διάχυτη, εντοπίζεται εύκολα και είναι εντελώς δωρεάν, με αποτέλεσμα η βαρύτητα να μετατοπίζεται στο ταλέντο.
Σύμφωνα με τους ειδικούς που μιλούν στο Economy Today, δεξιότητες είναι η κριτική σκέψη, η ικανότητα επαλήθευσης, η προσαρμοστικότητα σε νέα περιβάλλοντα και συνθήκες, η γρήγορη εκμάθηση νέων μηχανισμών, η επικοινωνία, η ομαδική εργασία, η άμεση λήψη αποφάσεων υπό πίεση.
Επιπλέον, το ένστικτο της ηγεσίας και η δυνατότητα επιβίωσης, εξέλιξης και ανέλιξης μέσα σε εταιρικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ενσυναίσθηση και το νοιάξιμο για την ίδια την επιχείρηση, συμπληρώνουν το παζλ των δεξιοτήτων που απαιτούνται για μια καλή πορεία στα επαγγελματικά.
Ποιοι τομείς αναμένεται να δουν άνθηση
Σύμφωνα με τον σύμβουλο σπουδών Άριστο Κωνσταντίνου, μπορεί ο όρος «επάγγελμα του μέλλοντος» να ακούγεται αδόκιμος, ωστόσο οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι κάποιοι τομείς θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται.
- Η ιατρική και τα παραϊατρικά επαγγέλματα, καθώς και η ιατρική και φαρμακευτική τεχνολογία, αποτελούν πεδίον δόξης λαμπρόν για όσους κινηθούν προς εκείνη την κατεύθυνση, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής του μέσου ανθρώπου, της διεύρυνσης των παραγωγικών ηλικιών, καθώς και της ύπαρξης του Γενικού Συστήματος Υγείας, παράγοντες οι οποίοι αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση αλλά και τον ανταγωνισμό, ευνοώντας τους καλύτερους.
- Η τεχνητή νοημοσύνη, επίσης, ήρθε για να μείνει και να αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό, κι έτσι όσοι σχετίζονται με αυτήν, όπως οι προγραμματιστές, οι τεχνικοί και οι μηχανικοί, γίνονται όλο και περισσότερο απαραίτητοι, ανοίγοντας νέους επαγγελματικούς και ερευνητικούς κλάδους.
- Η παιδεία παύει σταδιακά να αποτελεί μονοπώλιο του κράτους και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και αποκτά ολοένα και περισσότερα «διά βίου» χαρακτηριστικά. Πλέον η γνώση βρίσκεται λίγα κλικ μακριά και οι δυνατότητες εκπαίδευσης μπορούν να εντοπισθούν ελεύθερα στο διαδίκτυο. Όλα δείχνουν ότι σημαντικές αλλαγές θα συντελεστούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ τα χαμηλότερα κλιμάκια θα παραμείνουν –τουλάχιστον για το ορατό μέλλον– υπό την επίβλεψη και τον συντονισμό του κράτους, χωρίς δραματικές αλλαγές.
- Παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως τα νομικά και οι κατασκευαστικές ειδικότητες, ενδεχομένως να αλλάξουν μορφή και προσέγγιση, ωστόσο δεν πρόκειται να πάψουν να ζητούν επαγγελματίες προς στελέχωση, ενώ τα χρηματοοικονομικά και οι ειδικότητες που σχετίζονται με συναλλαγές και δη σε διεθνές επίπεδο, συνεχίζουν την ανοδική πορεία.
- Ο τομέας της ναυτιλίας και τα λεγόμενα «γαλάζια επαγγέλματα» αναμένεται να γνωρίσουν ιδιαίτερη άνθηση. Η ίδρυση του Υφυπουργείου Ναυτιλίας εκ μέρους της κυβέρνησης μαρτυρεί την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδεται στον εν λόγω κλάδο, καθώς η Κύπρος φιλοδοξεί να κοιτάξει στα μάτια παραδοσιακούς «παίκτες» της περιοχής και να προσελκύσει εταιρείες, στόχους και δραστηριότητες.
- Όσον αφορά τα επαγγέλματα που σχετίζονται αυστηρά με την επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων και το digital marketing, τα οποία γνωρίζουν ιδιαίτερη δημοφιλία σήμερα, κατά τις εκτιμήσεις των ειδικών αναμένεται σύντομα να γνωρίσουν έναν απότομο κορεσμό, παύοντας να αποτελούν μαγνήτη νέων και φιλόδοξων επαγγελματιών, τουλάχιστον σε μαζικό επίπεδο.