Νεογνά μητέρων που καπνίζουν μπορεί να γεννηθούν πρόωρα ή να εμφανίσουν χαμηλό βάρος γέννησης, ενώ παρουσιάζουν έως και 5πλάσιο κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου νεογνών.
Του Φοίβου Συμεωνίδη *
Παρά τις εκστρατείες ελάττωσης του καπνίσματος πολύ υψηλά παραμένουν τα ποσοστά καπνιστών στην Κύπρο. Σε πρόσφατη μελέτη υπολογίστηκε ότι το 31% του γενικού πληθυσμού στην Κύπρο είναι καπνιστές έναντι 26% στην Ευρώπη. Συνολικά 1.2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι καπνιστές και σε αυτούς πρέπει να προστεθούν 1.8 δισεκατομμύρια άνθρωποι που εκτίθενται έμμεσα στον καπνό (παθητικοί καπνιστές).
Πράγματι, ενώ η τάση στην Ευρώπη για το κάπνισμα είναι πτωτική, το παθητικό κάπνισμα παραμένει ένα σημαντικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Lancet», ο ΠΟΥ υπολόγισε τους θανάτους που οφείλονται σε παθητικό κάπνισμα στις 600,000 παγκοσμίως το «μακρινό» 2004. Σε αυτούς συγκαταλέγεται και ένας σημαντικός αριθμός παιδιών (165,000) τα οποία εξακολουθούν να χάνονται κάθε χρόνο από πνευμονίες, άσθμα ή αιφνίδιο θάνατο. Στον καπνό του τσιγάρου υπάρχουν περισσότερες από 4000 χημικές ουσίες, από τις οποίες αρκετές είναι ερεθιστικές και τουλάχιστον 60 είναι καρκινογόνες. Οι τοξικές αυτές ουσίες μπορεί να μετρηθούν στο αίμα και στα ούρα των παθητικών καπνιστών.
Είναι γνωστό και καλά τεκμηριωμένο εδώ και δεκαετίες ότι το 90% των καρκίνων του πνεύμονα που διαγιγνώσκονται σε ενήλικες μπορούν να αποδοθούν αιτιολογικά ευθέως στο κάπνισμα. Αυτό όμως που είναι ενδιαφέρον, αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι ένα ποσοστό 9-13% καρκίνου του πνεύμονα σε μη καπνιστές θα μπορούσε να «χρεωθεί» στο παθητικό κάπνισμα. Παθητικοί καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο κατά 16-19% αν στο εργασιακό τους περιβάλλον και 20-30% εάν η/ο σύζυγος είναι καπνιστές αντίστοιχα.
Επιπρόσθετα, ήδη από την δεκαετία του 1990 και μετά προέκυψαν ισχυρά ερευνητικά δεδομένα που συνδέουν το παθητικό κάπνισμα με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Ο κίνδυνος αυτός εμφανίζεται να έχει γραμμική σχέση (όσο μεγαλύτερη η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα, τόσο αυξημένος ο κίνδυνος). Ακόμη και ολιγόλεπτη έκθεση στον καπνό του τσιγάρου δυνατό να προκαλέσει ταχυκαρδία, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της πηκτικότητας του αίματος, δυσλειτουργία των αγγείων με απώλεια της ελαστικότητας και σπασμό. Η διαταραχή που προκαλείται είναι αρχικά αναστρέψιμη με την έγκαιρη απομάκρυνση του καπνού, αλλά καθίσταται μόνιμη μετά από κάποια χρονική περίοδο.
Παρόμοια αυξημένος είναι ο κίνδυνος εγκεφαλικού αγγειακού επεισοδίου τόσο σε καπνιστές, όσο και σε παθητικούς καπνιστές λόγω της διάχυτης προσβολής όλων των αγγείων από τα χημικά του καπνού.
Αυτονόητη και σημαντική είναι η επίδραση του καπνίσματος στην ανάπτυξη αναπνευστικών παθήσεων. Το κάπνισμα αποτελεί αναμφισβήτητα την κυριότερη αιτία ανάπτυξης Χρόνιας Αναπνευστικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) και άσθματος των ενηλίκων. Αντίστοιχα το παθητικό κάπνισμα προκαλεί συμπτώματα από το αναπνευστικό, όπως βήχα, παραγωγή βλέννας και παροξυσμό άσθματος, ενώ καθιστά τις λειτουργικές δοκιμασίες του πνεύμονα παθολογικές. Άτομα που εργάζονται ή διαβιούν σε περιβάλλον καπνιστών έχουν σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες ανάπτυξης αναπνευστικών νοσημάτων όπως, βρογχικό άσθμα, εμφύσημα ή χρόνια βρογχίτιδα.
Τις πιο τραγικές συνέπειες του καπνίσματος όμως βιώνουν τα αθώα, παράπλευρα θύματα του καπνίσματος, τα παιδιά. Νεογνά μητέρων που καπνίζουν μπορεί να γεννηθούν πρόωρα ή να εμφανίσουν χαμηλό βάρος γέννησης, ενώ παρουσιάζουν έως και 5πλάσιο κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου νεογνών (SIDS). Τόσο ο κίνδυνος παιδικού άσθματος, όσο και άλλων παθήσεων (ωτίτιδα, πνευμονίες κλπ) είναι σημαντικά αυξημένες (3-5 φορές) όταν ο πατέρας ή η μητέρα είναι καπνιστές. Επιπρόσθετα, ερευνητικά δεδομένα συνδέουν το παθητικό κάπνισμα με μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές συμπεριφοράς στα παιδιά. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης το γεγονός ότι τα παιδιά καπνιστών έχουν 90% περισσότερη πιθανότητα να γίνουν και τα ίδια καπνιστές, διαιωνίζοντας ένα φαύλο κύκλο...
Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε την επίπτωση στην ποιότητα ζωής ενοχλημάτων που προκαλούνται από το κάπνισμα και τα οποία μπορεί μεν να μην απειλούν άμεσα την υγεία μας, δεν παύουν όμως να είναι ενοχλητικά, όπως κεφαλαλγία, ζάλη, θωρακική δυσφορία, ναυτία, διαταραχές γεύσης ή όσφρησης και ερεθισμού των ματιών.
Συμπερασματικά, οι κίνδυνοι από το παθητικό κάπνισμα είναι υπαρκτοί και αν και λιγότεροι αναλογικά σε σχέση με το ενεργητικό κάπνισμα σαφώς υποεκτιμούνται. Η πολιτεία θα πρέπει αντιμετωπίσει το θέμα του παθητικού καπνίσματος ως πρόβλημα δημόσιας υγείας και να προφυλάξει ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα μέλη της που είναι τα παιδιά από κινδύνους για τους οποίους τα ίδια ουδόλως ευθύνονται.