Του Τάσου Γιασεμίδη*
Τα τελευταία δύο χρόνια υπάρχουν έντονες συζητήσεις για το θέμα της νομοθετικής ρύθμισης της αναστολής των εκποιήσεων. Υπενθυμίζεται ότι πέρσι για συγκεκριμένες κατηγορίες δανείων η αναστολή είχε εγκριθεί και στο τέλος υιοθετηθεί με τη σύμφωνο γνώμη της τότε κυβέρνησης, μετακυλίοντας ουσιαστικά την επίλυση του θέματος στα χέρια της νέας κυβέρνησης.
Οι δύο περίοδοι του ζητήματος
Αν εξετάσουμε διαχρονικά το ζήτημα μπορούμε να χωρίσουμε το πλαίσιο των εκποιήσεων σε δύο περιόδους. Στην προ τρόικας εποχή, κατά την οποία ουσιαστικά η ανάκτηση του χρέους από τα τραπεζικά ιδρύματα ήταν εξαιρετικά δύσκολη μέχρι αδύνατη, δίνοντας την ευκαιρία σε πολλούς δανειολήπτες να κρυφτούν πίσω από το πλαίσιο και να μην αποπληρώνουν στρατηγικά τα δάνεια τους.
Η δεύτερη περίοδος αφορά στα μέτρα που επιβλήθηκαν από το μνημόνιο και αφορούσαν ένα καινούργιο πλαίσιο εκποιήσεων, δίδοντας το δικαίωμα στα τραπεζικά ιδρύματα να προχωρούν γρηγορότερα σε πλειστηριασμούς (υιοθετήθηκαν οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί) και την ψήφιση σε νόμο της δυνατότητας πώλησης / μεταφοράς δανειακών χαρτοφυλακίων από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε εταιρείες διαχείρισης.
Είμαστε η μόνη χώρα με τέτοιες νομοθεσίες;
Σίγουρα κάποιος θα αναρωτηθεί αν είμαστε η μόνη χώρα που εφαρμόζει τέτοιες νομοθεσίες και η απάντηση είναι όχι. Όλοι θα θυμόμαστε την περίοδο της κρίσης των στεγαστικών δανείων στην Ισπανία όπου άνθρωποι ξεσπιτώνονταν επειδή δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις δόσεις τους. Η συγκεκριμένη χώρα είχε το ίδιο σχεδόν πρόβλημα υπερδανεισμού όπως στην Κύπρο, διότι υπήρξε μια περίοδος ασυγκράτητης πιστωτικής επέκτασης.
Γιατί το ζήτημα είναι τόσο σημαντικό στην Κύπρο; Η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στην περίοδο πριν την εφαρμογή της νέας οδηγίας για παραχώρηση δανείων που επιβάλλει στα τραπεζικά ιδρύματα τη διασφάλιση της δυνατότητας αποπληρωμής του δανειολήπτη κατά την περίοδο αξιολόγησης του δανείου.
Πριν τη συγκεκριμένη οδηγία είχε παρατηρηθεί μια αλόγιστη πιστωτική επέκταση με την παραχώρηση αμφιβόλου ποιότητας δανείων και την επένδυση σε υψηλού ρίσκου ομολόγων. Αυτό γινόταν, αν κάποιος ανατρέξει σε παλιότερες εποχές, μέσα από την αυξημένη ρευστότητα που είχαν αντλήσει τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παραχωρώντας καταθετικά επιτόκια πολύ υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης.
Οι κακές συνήθειες του παρελθόντος
Ήταν η εποχή που κάποιοι είχαν γίνει ξαφνικά επαγγελματίες στη δανειοδότηση σε ελβετικό φράγκο, το να μπεις εγγυητής του «παρέα» ή του συνάδελφου ήταν κάτι πολύ απλό χωρίς ουσιαστικά ο εγγυητής να αντιλαμβάνεται τους κινδύνους και η περίοδος που αν είχε κάποιος ένα ακίνητο γινόταν μια εκτίμηση και δινόταν το δάνειο χωρίς ουσιαστικά να διασφαλίζεται η δυνατότητα αποπληρωμής.
Στις περιπτώσεις δε, που ο δανειολήπτης αδυνατούσε να αποπληρώσει το χρέος γινόταν νέα υψηλότερη εκτίμηση και νέος υψηλότερος δανεισμός καλύπτοντας τις καθυστερήσεις. Αν η ερώτηση είναι ποιος ευθύνεται για αυτή της εξέλιξη, η απάντηση θα είναι ότι, εποπτική αρχή, τραπεζικά ιδρύματα και δανειολήπτες είναι συνυπεύθυνοι.
Θεωρητικά μετά την εφαρμογή των νέων οδηγιών για δανειοδοτήσεις υπήρξε αξιολόγηση των δυνατοτήτων κάθε δανειολήπτη να ανταποκριθεί στις δόσεις του, οπότε δεν αναμένεται σημαντική αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, εκτός κι αν δεν έχει εκτιμηθεί σωστά ο επιτοκιακός κίνδυνος με τις συνεχόμενες αυξήσεις των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Οπότε, το υψηλό ποσοστό ιδιωτικού χρέους, άσχετα αν έχει αποξενωθεί σε μεγάλο βαθμό από τους ισολογισμούς των τραπεζικών ιδρυμάτων, παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα για την κοινωνία η οποία θεωρεί το πλαίσιο των εκποιήσεων ιδιαίτερα σημαντικό. Ειδικά στις περιπτώσεις κατά τις οποίες, δανειολήπτες που ήταν σωστοί, κινδυνεύουν να χάσουν την κατοικία τους.
Παζλ για δυνατούς λύτες
Για να επιλύσεις ένα πρόβλημα πρέπει να βάλεις τα δεδομένα κάτω και να τα αναλύσεις (σίγουρα σε ένα άρθρο δεν μπορείς να καλύψεις τα πάντα αλλά θα δούμε τα βασικά). Η παραχώρηση δανεισμού γίνεται μέσα από τα κεφάλαια των καταθετών και τα τραπεζικά ιδρύματα, αποτελούν ιδιωτικές εταιρείες με μετόχους.
Όμως έχουν ρόλο να διαδραματίσουν στην κοινωνία όπως και υποχρέωση να παρέχουν μέσα από ένα πλαίσιο διαφάνειας (προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η μια από τις προτάσεις νόμου που υπερψηφίστηκαν) όλα τα στοιχεία που αφορούν στο δάνειο (όσο δύσκολο κι αν είναι στις περιπτώσεις τις οποίες το δάνειο δόθηκε από τη Λαϊκή) και να συζητούν εποικοδομητικά πιθανές λύσεις αναδιάρθρωσης (ειδικά στις περιπτώσεις που το δάνειο είναι πλήρως εξασφαλισμένο να μη θεωρούν εύκολη λύση την εκποίηση εφόσον θα ανακτήσουν ολόκληρο το ποσό του δανείου). Τα ίδια αφορούν και τις εταιρείες διαχείρισης.
Επειδή η συζήτηση που γίνεται στη δημόσια σφαίρα αφορά στις ευάλωτες ομάδες και την κύρια κατοικία, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σωστά όλοι οι δανειολήπτες πρέπει να έχουν πλήρη ενημέρωση για το δάνειο και ενδεχομένως θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση η υιοθέτηση ενός μηχανισμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών παρόμοιου με αυτού στην Ελλάδα. Για δάνεια μέχρι ενός ποσού που αφορούν κύρια κατοικία, προωθείται η θέσπιση του δικαστηρίου ειδικής δικαιοδοσίας.
Από εκεί και πέρα πρέπει να είναι ξεκάθαρο σε όλα τα τραπεζικά ιδρύματα ποιος θεωρείται στρατηγικός κακοπληρωτής και ποιος όχι. Ο διαχωρισμός υπάρχει, πρέπει να καταγραφεί και ενδεχομένως να υπάρξει κάποιος μηχανισμός συνεννόησης μεταξύ τραπεζικών ιδρυμάτων και εταιρειών διαχείρισης. Σε άλλες χώρες υπάρχει μητρώο πιστωτικού προφίλ των πελατών των τραπεζών κεντρικά.
Γίνεται αντιληπτό ότι ένας μη βιώσιμος δανειολήπτης, σε τρεις μήνες δεν θα αλλάξουν τα δεδομένα του, οπότε στις περιπτώσεις που απαιτείται θα πρέπει να υπάρξει κοινωνική αρωγή μέσα από τα σχέδια της κυβέρνησης και τη στεγαστική της πολιτική. Όλοι θα πρέπει να εργαστούν ώστε να βρεθεί μια ολιστική λύση στο πρόβλημα, το οποίο θα συνεχίζει να υπάρχει όσο υφίστανται πολλά από τα δάνεια που κακώς δόθηκαν από την αρχή.
Οποιαδήποτε σχέδια αποφασίζονται όπως π.χ. το ΕΣΤΙΑ ή το ενοίκιο αντί δόσης, θα πρέπει να εφαρμοστούν με σύντομες και αποδοτικές διαδικασίες, με την εφαρμογή της τεχνολογίας. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εφαρμογής του πλαισίου ΕΣΤΙΑ, ο όγκος των εγγράφων που έπρεπε να προσκομιστούν και η δυσκολία εξεύρεσης τους ήταν τέτοια που αρκετοί δανειολήπτες δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν.
Από την άλλη πρέπει να γίνεται ξεκάθαρο ότι όποιος δανειολήπτης αποκρύβει στοιχεία είτε για τα εισοδήματα είτε για τα περιουσιακά του στοιχεία, θα πρέπει να απορρίπτεται αμέσως.
*Οικονομολόγου
Διαβάστε επίσης: Το ειδικό δικαστήριο θα έχει καταλυτική επίδραση